معرفی رشته مهندسی هوافضا

شغل مهندسی هوافضا برای افرادی که به هواپیما و فضاپیماها علاقمند باشند مناسب است. این افراد باید در ریاضیات، فیزیک، فناوری اطلاعات و به خصوص زبان انگلیسی قوی باشند و محل کار این افراد ممکن است در دفتر کار یا در کارخانه باشد. امروزه کارهای طراحی، مدلسازی، آزمایش ها، ارزیابی و آموزش را با کمک برنامه ها و نرم افزارهای شبیه ساز کامپیوتری توسط این افراد بیشتر انجام می شود بیشتر در دفترها انجام می شود.

این رشته با طراحی هواپیما، فضاپیما، ماهواره، ماهواره برها و غیره سر و کار دارد. همچنین طراحی و ساخت هلیکوپتر، هواپیمای بدون سرنشین، بدون موتور، عمود پرواز و یا جنگنده از یک طرف و ساخت پایگاه های فضایی و مسافرت در حیطه کار این افراد است. مهندسی هوافضا در ایران و سایر کشورها یکی از پیشروترین زمینه‌های پژوهشی است و بودجه‌های بسیار زیاد نظامی و غیرنظامی در این زمینه استفاده می شود.

مطالعات مهندس هوافضا فقط کارش طراحی هواپیما و وسایل پرنده نیست. این افراد همچنین در صنایع خودروسازی با استفاده از تونل باد و علم آئرودینامیک، خودروهای کم مصرف تری می‌سازند. فرایند سیستم‌های کنترل صنعتی نیز با فرایندهای طراحی کنترل در وسایل پرنده بر یک مبنا است و همچنین سازه اتومبیل و کشتی نقاط مشترک زیادی با سازه یک هواپیما دارد و توربین‌های گاز یک نیروگاه یا پالایشگاه مثل یک موتور جت طراحی می‌شوند. پس مهندس هوافضا در کنار شرکت‌های هوافضایی و ساخت ماهواره، در نیروگاهها، صنایع نفت و گاز، پالایشگاه ها، صنایع خودروسازی و فرودگاه ها هم می توانند کار کنند.

این افراد فناوری های جدیدی را برای استفاده در هوانوردی،‌ سیستم های دفاعی و اکتشافات فضائی ایجاد کرده اند و در حیطه طراحی ساختار، هدایت، ناوبری و مراقبت، تجهیز و ارتباطات و شیوه های تولید نیز دارای مهارت هستند. طراحی  کامپیوتری،‌ روبات ها، لیزر و تجهیزات نوری الکترونیکی پیشرفته عضو لاینفک کار این افراد است و در هر جایی کار کنند امکان دارد در زمینه تولیدات هوافضا مثل حمل و نقل تجاری (هواپیماهای باری و مسافربری)، جت های جنگنده نظامی، هلیکوپترها، فضاپیماها و یا موشکها و راکتها هم مهارت بدست آورند. در بیشتر جاها از مهندس هوافضا در صنعت هوافضا استفاده می شود اما در بعضی جاها هم از این افراد در صنایع دیگر هم استفاده می شود.

توانایی‌های مورد نیاز یک مهندس هوافضا

کسی که در رشته مهندسی هوافضا تحصیل می‌کند باید به شخصی منظم باشد و دارای برنامه ریزی باشد زیرا از مطالبی که به این افراد ارائه می‌شود زیاد است و مطالعه کردن آنها بدون برنامه‌ریزی دقیق و منسجم ممکن نخواهد بود. این افراد باید پایه ریاضی و فیزیک و شیمی قوی داشته باشند و همچنین باید درس زبان خارجه قوی باشد چون بیشتر درس‌های این رشته به زبان انگلیسی وابسته است. دانشجوی هوافضا باید آمادگی کار در کارخانجات را داشته باشد، چون این رشته یک رشته فنی است و بیشتر کسانی که وارد رشته‌های فنی می‌شوند، باید آمادگی کار در کارخانجات را داشته باشند و باید قوی باشند و پشتکار داشته باشند.

هدف

هدف مهندسی هوافضا این است که کارشناسانی را برای صنعت هواپیما و هلیکوپتر سازی تربیت کنند که این افراد با مقدمات اصول مهندسی هوافضا آشنا باشند. طول دوره کارشناسی 4 سال است که دانشجویان وظیفه دارند 3 واحد پروژه بگیرند و دو تابستان هم در دفترهای مهندسی صنایع کارآموزی کنند. فارغ‌التحصیلان در زمینه محاسبات، طراحی، تحقیقات و ساخت صنایع مختلف هواپیمایی، هلیکوپترسازی، موشکی و صنایع دیگر مشغول خواهند شد.  دروس عمومی، پایه، اصلی، تخصصی، کارگاهی و کارآموزی از دروس این دوره است و آیرودینامیک، سازه هوایی، مکانیک پرواز و جلوبرنده‌ها شامل این موارد هستند.

صنایع هوافضا در دنیا خیلی در زمینه های تحقسقاتی پیشرفته شده است و باعث رشد چشمگیر در بقیه علوم و مهندسی هم شده است. و مثلا طراحی و ساخت هلیکوپتر، هواپیمای بدون سرنشین، هواپیمای بدون موتور، هواپیمای عمود پرواز و یا جنگنده از یک طرف و ساخت پایگاه های فضایی، مسافرت به کرات دیگر و جنگ ستارگان باعث اختصاص بودجه قابل توجه و حساسیت این رشته شده است. مبنای این رشته روی آیرودینامیک 1، جلوبرندگی 2، مکانیک پرواز 3 و سازه‌های هوافضایی قرار دارد.

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل

دروس‌ اصلی‌

نقشه‌کشی‌

استاتیک‌

مقدمه‌ای‌ بر مهندسی‌ هوا فضا

مکانیک‌ سیالات‌

ریاضی‌ مهندسی‌

دینامیک‌

ترمودینامیک‌

مبانی‌ برق‌

ارتعاشات‌

مقاومت‌ مصالح‌

کنترل‌ اتوماتیک‌

علم‌ مواد

انتقال‌ حرارت‌

آزمایشگاه‌ موتور انتقال‌

دروس‌ تخصصی‌

آیرودینامیک‌

مکانیک‌ پرواز

آزمایشگاه‌ آیرودینامیک‌

طراحی‌ هواپیما

تحلیل‌ سازه‌ها

اصول‌ جلوبرندگی‌

زبان‌ تخصصی‌

طراحی‌ سازه‌های‌ هوایی‌

پروژه‌.(درس‌های این رشته اغلب همراه با آزمایشگاه است).

مسئولیت ها و وظایف مهندس هوافضا

مهندس هوافضا در زمینه توسعه صنعت هوایی و تکنولوژی های مربوط به آن کار می کند. کار او منجر به طراحی، تولید و نگهداری وسایل زیر می شود:

• هواپیماها و هلیکوپترها

• فضا پیماها

• موشک ها و سلاح ها

• شبیه سازهای پرواز

• ابزار و قطعات پرواز

این افراد همچنین می توانند در زمینه تحقیق و توسعه، تست، تولید و نگهداری مشغول به کار شوند. وظایف مهندس هوافضا بسته به محل کار آنها متفاوت است ولی به طور کلی شامل موارد زیر می باشد:

توسعه سیستم های هواپیمایی مانند سیستم های ارتباطی و ابزارهای هوانوردی

تحقیق روی روش های نوین ساخت بخش های هواپیما مانند بدنه، بال، موتور و غیر با هدف مصرف بهینه سوخت

استفاده از نرم افزارهای طراحی کامپیوتری برای طراحی پروژه ها

انجام تست های مختلف زمینی و هوایی

جمع آوری و تحلیل داده های حاصل از تست ها

طراحی و نظارت بر فرآیند ساخت و نصب قطعات و هواپیماها

انجام و تایید پروژه ها مطابق با قوانین نظارتی موجود

نظارت بر فرودگاه ها و مراکز تعمیر و نگهداری هواپیماها

بررسی قسمت های آسیب دیده و ناقص برای شناسایی علت و پیدا کردن راه حل مناسب برای آن

تخمین هزینه های پروژه، حضور در جلسات، نوشتن گزارشات فنی و ارائه گزارش کار به مدیران و مشتریان

مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس هوافضا

فارغ التحصیلان دانشگاهی این رشته خیلی زیاد شده اند اما کسی که مهارت لازم را داشته باشد محدود استو پس حتی با وجود بازار کار نامناسب در ایران، کسی که با مهارت و علاقمند باشد بیکار نمی ماند.

مهارت بالا در حل مساله

مهارت بالا در زمینه ریاضیات و فناوری اطلاعات

آشنایی با نرم افزارهای طراحی های کامپیوتری

دانش فنی عالی

توانایی برنامه ریزی، اولویت بندی و مدیریت پروژه

به روز بودن و آگاهی از جدید ترین پیشرفت ها

آگاهی کامل نسبت به قوانین نظارتی مهندسی

توانایی کار تیمی

توانایی خوب در تحلیل مسایل

آشنایی با زبان انگلیسی

مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی هوافضا

یکی از مهمترین ابزارهایی که به کمک مهندسی هوافضا میاید تا در جاهای مناسب شغل مناسبی را بگیرند تسلط بر نرم افزارهای تخصصی رشته شان است. اگر به آگهی های استخدام نگاه کنیم می‌فهمیم که خیلی از جاها برای استخدام این افراد تسلط بر نرم‌افزارهای این رشته را جز شرایط اصلی قرار داده اند. پس اگر میخواهید در این رشته سریع جذب بازار کار شوید و درامد خوبی داشته باشید به شما پیشنهاد می کنیم که نرم افزار های زیر را یاد بگیرید:

Catia: نرم‌افزار طراحی قطعات

Ansys: نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی

Fluent : نرم‌افزار مدل کردن جریان سیال و انتقال حرارت در هندسه‌های پیچیده

ABAQUS :  نرم افزاری برای تحلیل های المان محدود

XFLR5 : نرم‌افزاری مفید برای آغاز یادگیری هوافضا

Unigraphics : نرم افزار مدل سازی و طراحی قطعات

Matlab : نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی هوافضا

علاقمندان رشته مهندسی هوافضا در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می توانند ادامه تحصیل دهند و چون شباهت زیادی بین این رشته و مهندسی مکانیک است خیلی وقت ها مهندس هوافضا به جای مهندس مکانیک در بخش های مختلف صنعت مشغول به کار می شود و یا ممکن است برعکس این قضیه پیش آید.

بازار کار و فرصت های استخدامی مهندسی هوافضا

کسانی که از رشته مهندسی هوافضا فارغ التحصیل می‌شوند می‌توانند در صنعت طراحی و تولید هواپیما، موشک ها و سیستم های دفاعی ماهواره‌ها و این فضاپیماها مشغول کار شوند. و در جاهایی که از وسایل پرنده استفاده می کنند، با سمت کارشناس تحقیق در عملیات و تعمیر و نگهداری کار کنند. همچنین می توانند در فرودگاه ها در قسمت تعمیر و نگهداری هواپیما و در صنایع دفاع روی طراحی موشک و جنگ افزارها یا بطور کلی تر روی آئرودینامیک خودروها، سازه های خودروسازی و تولید توربین های بخار برای تولید برق کار کنند.

مهندس هوافضا در ایران در شرکت های خصوصی کار سفارشی هم، مثل طراحی اولیه و مشاوره پروژه های دانشگاهی و اختراعی، ساخت پرنده های تصویر بردار اناجم می دهند. 

شرکت ها و سازمان های مهمی که مهندسان هوافضا می توانند در آنها مشغول کار شوند:

• سازمان صنایع هوایی  (ساخت و تعمیرات اساسی انواع پرنده های نظامی و تجاری)

• شرکت صنایع هواپیماسازی ایران

• شرکت پنها (بزرگترین پشتیبان تعمیرات سنگین ناوگان بالگردهای کشور)

• صنایع هوایی قدس (طراحی، ساخت، ارائه‌ی خدمات بعد از فروش پهپادها و پرنده‌های بدون سرنشین، تولید و تعمیر انواع ملخ، چترهای نجات و چترهای فرود خودکار و غیر خودکار، طراحی و ساخت ایستگاه‌های کنترل زمینی (G.C.S)، سیستم‌های الکترونیک پروازی، تصویربرداری هوایی، هدف‌یابی، ردگیری و رهیابی اپتیکی، اویونیکی و غیره)

وضعیت استخدام شغل مهندسی هوافضا در برخی کشورهای جهان

استخدام مهندس هوافضا در امریکا بین سال های 2010 تا 2020، رشد5 درصدی میکند که این رشد برای همه مشاغل دیگر 14 درصد است.

درآمد و حقوق مهندس هوافضا

فارغ التحصیل رشته مهندسی هوافضا اگر در شرکتهای دولتی یا نظامی مشغول به کار شود حقوق و مزایای پرداخت دولتی و نظامی می باشد اما اگر تخصصش زیاد باشد می تواند حقوق بیشتری بگیرد و به صورت خاص تری با او قرارداد می‌بندند.

اما بطور کلی حقوق این افراد از مدل حقوقی مرسوم در آن صنعت تبعیت می کند. سمت هایی که این افراد در آن مشغول به کار می شوند شامل کارشناس فنی، کارشناس طراحی، سرپرست تولید، بازرس، مدیر اجرایی، مدیر پروژه است که یک مهندس هوافضا می تواند در هر یک از آنها استخدام شود و فعالیت کند. طبق آخرین آمار حقوق مهندس هوافضا میانگین بین 1100000 تومان تا 4500000 تومان است.

درآمد مهندس هوافضا در برخی از کشورهای جهان

درآمد سالیانه مهندس هوافضا در امریکا به طور میانگین 97.480 دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان 83.340 دلار و برای همه مشاغل33.840 دلار) در سال 2010  و در سال 2013، 102.100 دلار بوده است. و این حقوق در انگلستان برای افراد تازه کار سالانه 30 تا 37 هزار دلار، برای افراد باتجربه بین 42 تا60 هزار دلار و برای مهندسان ارشد بین 67 تا98 هزار دلار می باشد.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر 

ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد این رشته در گرایش های «جلوبرندگی، مکانیک پرواز، سازه‌های هوایی، آیرودینامیک، هوافضا» وجو دارد.

رشته‌های مشابه و نزدیک به این رشته

این رشته قبلا از زیرشاخه‌های مهندسی مکانیک بوده است و به همین دلیل تعداد واحدهای مشترک زیادی با رشته مهندسی مکانیک دارد. 

وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر

این رشته سرمایه‌گذاری زیادی نیاز دارد و از بقیه رشته های موجود در صنعت بیشتر تحت تاثیر وضعیت اقتصادی کشور است. یعنی اگر رشد اقتصادی خوب باشد مایه‌گذاری در این بخش بیشتر می‌باشد و برعکس. در ایران به ساخت هواپیما بخاطر سرمایه‌گذاری نکردن در این زمینه توجه زیادی نمی‌شود ولی باز هم فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در فرودگاهها در قسمت تعمیر و نگهداری هوایی و همچنین در صنایع دفاع روی طراحی موشک و جنگ‌افزارها کار کنند.

شخصیت های مناسب شغل مهندسی هوافضا

برای اینکه فردی در یک شغل خاص مشغول به کار شود باید ویژگی‌های شخصیتی آن فرد به شغل مربوطه بخورد زیرا اگر روحیه و شخصیت آن فرد مورد نظر ارتباط نداشته باشد حتی در صورت خوب بودن کار ممکن است موفقیتی در کار نباشد زیرا هر شغلی تیپ شخصیتی خاص خودش را می پذیرد و باید روحیه فرد برای انتخاب رشته در نظر گرفته شود.